Εθνική Αντίσταση

Δίχως  υπερβολή,    η   ιστορία   της  πόλης   είναι   ζυμωμένη   με  τα  γεγονότα  της   Κατοχής.   Λίγες   περιοχές   της  χώρας  - και  ακόμα  λιγότερες   συνοικίες    στην  Αθήνα  - ταυτίστηκαν   τόσο  με  τον   εθνικοαπελευθερωτικό   αγώνα.  Λίγες  περιοχές  προσέφεραν   ομαδικούς   ηρωισμούς    και  θυσίες   στο  βωμό  της   ελευθερίας.  Η   Εθνική  Αντίσταση  στην  Καισαριανή   φυτεύτηκε  από  τα  μέλη  του  ΚΚΕ  που  προσπαθούσαν  να  ανασυγκροτηθούν   από  την   καταδίωξη  της  δικτατορίας  του  Μεταξά.  Πριν  ακόμα  από  τον  πόλεμο  υπήρχαν    στην  Καισαριανή  τρείς  τέτοιοι   πυρήνες.  Επικεφαλής ήταν:

Στις  15  Μάη  1941,   ελάχιστες  μέρες  μετά  την  κάθοδο  των Γερμανών  στην  Αθήνα,  ο   Θανάσης  Κλάρας  μίλησε  ανοιχτά  για  ένοπλο  αγώνα,  σε  μυστική  σύσκεψη   όλων  των  μυημένων  που  αναφέρθηκαν   παραπάνω. Το  Μάιο  του  1942  ο  Θανάσης  Κλάρας  σχημάτισε  την  πρώτη  ομάδα του  ΕΛΑΣ  στη  Στερεά  Ελλάδα.  Μαζί του  ήταν  ο  Καισαριανιώτης  Στέφανος  Τσάφος  που  έμεινε  μαζί  του  μέχρι  το  τέλος,  και  σκοτώθηκε  τον  Απρίλιο   του 1945.

 ΕΘΝΙΚΗ   ΑΛΛΗΛΕΓΓΥΗ

Η  Εθνική     Αλληλεγγύη  αποτέλεσε  ένα  είδος   άτυπου  «Ερυθρού  Σταυρού»,  που  αναλάμβανε   να  συγκεντρώνει  ρούχα  και  τρόφιμα  για  τα  μέλη  του  κόμματος   που  βρίσκονταν  στην  παρανομία.  Η  δράση   της  Ε.Α.  έλαβε  μεγάλες  διαστάσεις   στην  Καισαριανή  εξ    αιτίας  της  μεγάλης  φτώχειας.  Το  δραματικό  χειμώνα  του   1941,  η  Καισαριανή   υπέφερε  ιδιαίτερα   από  το  λιμό.   Οι  πλέον  συνήθεις   εικόνες  για  το  λαό   της  συνοικίας,   ήταν  εκείνες  τις   μέρες  η  αποκομιδή  των   νεκρών,  τα   πρόχειρα  συσσίτια,   και  να  ψάχνουν  οι  πεινασμένοι  τα   σκουπίδια.   Οι   στερήσεις  και οι  διεκδικήσεις   οδήγησαν  το  λαό   της  Καισαριανής   στη  συμπόρευση   με  τους  αγώνες  της  Αριστεράς.

ΙΔΡΥΣΗ    ΤΟΥ    ΕΑΜ - ΕΠΙΡΡΟΗ   ΤΟΥ  ΕΑΜ  ΣΤΗΝ   ΚΑΙΣΑΡΙΑΝΗ

Με  την  ίδρυση  του   ΕΑΜ,  σχηματίζεται   και  η   τοπική  επιτροπή   της  Καισαριανής.   Πρώτος   γραμματέας   αναλαμβάνει  μέχρι  το   Δεκέμβριο  του   ‘43   ο  Στέλιος   Φράγκος.   Γραμματέας  της  Ε.Α.  η δραστήρια   Πελαγία  Οικονομίδη,   σύζυγος  του  Πύρρου  Οικονομίδη.   Η  αποδοχή  του  ΕΑΜ    από  το  λαό  της  Καισαριανής,   οδήγησε  στο   σχηματισμό   ενόπλων  τμημάτων   του  ΕΛΑΣ  ηδη   από  τα  μέσα  του  1942.  Μετά  τη  συνθηκολόγηση  της   Ιταλίας,   το  Σεπτέμβριο  του  1943,  ο   ΕΛΑΣ   σχημάτισε  δύο  ομάδες  που  ονομάστηκαν  «λόχοι».  Επικεφαλής  ήταν  οι : Θόδωρος   Κουλίτσος, Λεωνίδας   Σιδέρης, Νίκος   Τζανετής, Τάσος   Τζιράερ. Η  αποστολή  των  δύο  αυτών   ομάδων  ήταν  η    περιφρούρηση  των   ΕΑΜιτών,   αλλά  και  ολόκληρης   της  συνοικίας.   Τα  όπλα  ήταν  ελάχιστα,   τα  πυρομαχικά  σπάνια,   αλλά  αυτοί  οι  λίγοι  και  αφοσιωμένοι   μαχητές    φρόντιζαν    να   αναπνέει  ελεύθερα  η  συνοικία.                                                                     

 Η   Καισαριανή  έγινε   πραγματικό  καταφύγιο   για  τους  αντιστασιακούς   όλης  της  Αθήνας.  Δεκάδες  Καισαριανιώτες  βγήκαν  στο  βουνό   ενώ  στον  τοπικό  ΕΛΑΣ  και  στις  πολιτικές  οργανώσεις  εντάχθηκαν  άνθρωποι  κάθε  ηλικίας,  καθώς  και  αρκετές  κοπέλες,   όπως   Ξένη  Βαρδάκη   και  η  Ευτυχία  Μουρίκη.  Η  ολόπλευρη  υποστήριξη  του  απλού  κόσμου  γίνεται  αντιληπτή  από  συνθήματα  του  τύπου   «Κάναμε  την  παράγκα  κάστρο  και  τον      κασμά  τουφέκι».  Ο   γιατρός   Βασίλης  Λεουτσάκος,  καπετάνιος  λόχου  του  ΕΛΑΣ,  παραθέτει  τη  μαρτυρία  του:

« Οι  άνθρωποι  είχαν  ανοιχτά  τα  σπίτια  τους,   να  σου  προσφέρουνε  στέγη,  φαγητό,  να  πλυθείς,  να  ξεκουραστείς. Δεν  τολμούσε  να  πατήσει  ασφαλίτης  η  ταγματασφαλίτης  πάνω.  Μόνο  με  τους  Γερμανούς  ερχόντουσαν.  Η  συνοικία  υπέφερε  πολύ  από  αυτούς.  Έκλεβαν,  σκότωναν.  Όταν  έγινα  γιατρός,  μετά  την  απελευθέρωση,   μετά  από  χρόνια,  ξαναγύρισα  όλα  τα  σπίτια  που  έφαγα  ένα  πιάτο  φαί,  και  κατά  κάποιο  τρόπο  έβγαλα  την  υποχρέωση  μου.  Πέρασα  όλη  την  κάτω  Καισαριανή,  σε  όλα  τα  σπίτια  που  είχαμε  πάει,  και  έκανα  ότι  μπορούσα  σα  γιατρός.  Γιατί  αυτοί  οι  άνθρωποι σου  φέρονταν  καλύτερα  κι  από  συγγενή  σου  και  δεν το  ξεχνάω  ποτέ.»,                     

 KATOXH   KAI   EΘNIKH  ΑΝΤΙΣΤΑΣΗ - ΕΠΙΔΡΟΜΕΣ    ΣΤΗΝ    ΚΑΙΣΑΡΙΑΝΗ

Μέχρι  το   Σεπτέμβριο   του   1944  η  Καισαριανή   δέχθηκε  47   επιδρομές  και  πλήρωσε  τον   ανάλογο   φόρο  αίματος,  πάντα  όμως  ματαίωνε   τα   σχέδια  των   κατακτητών.   Καμία  επιδρομή  στην  Καισαριανή   δεν  έφερε  το  αποτέλεσμα  που  είχαν  τα   «μπλόκα»  σε  άλλες  συνοικίες  που  εξανδραποδίστηκαν,  όπως  το  Δουργούτι,   το  Περιστέρι,  η   Κοκκινιά,  και   ο  γειτονικός   Βύρωνας.

Η  μαρτυρία  της  μαχήτριας   του  ΕΛΑΣ  Ευτυχίας   Μουρίκη,  για   το  καλοκαίρι   του  1944,  είναι  χαρακτηριστική

Και  το  ρίξανε  στο  πλιάτσικο  και φύγανε.  Μπορούσαμε  να  τους  φάμε,  αλλά  δεν  φτάνανε  οι  σφαίρες  μας.  Κι  έτσι  εγλυτώσαμε. Κι  όταν  κατεβήκαμε  και  μας  είδε  η  γυναίκα,  έμεινε  άναυδη.  Δεν  περίμενε  ότι  ήμασταν  από  πάνω  της.»

Η  Καισαριανή  βρισκόταν  υπό  τον  έλεγχο  του  ΕΑΜ   αρκετές  εβδομάδες  πριν  από  την  αποχώρηση  των  Γερμανών.  Η  στρατολογία  του  ΕΛΑΣ  απέδωσε   δύο  τάγματα  που  ανήκαν  στο  2^ο   Σύνταγμα  της  Ι  Ταξιαρχίας  Ανατολικών  Συνοικιών  του  ΕΛΑΣ  Αθήνας.  Το  ένα  τάγμα  ονομάστηκε  « Πρότυπο»,  και  διέθετε  ομοιόμορφη  εμφάνιση,  ικανοποιητικό  οπλισμό,  γερμανικά  κράνη,  και  στρατωνισμό  στο  κτίριο  του  σχολείου.  Κατά  την  απελευθέρωση,  διοικητές  των  δύο  ταγμάτων  ανέλαβαν  δύο  υψηλόβαθμοι  Καισαριανιώτες  στρατιωτικοί,  ο  ταγματάρχης  πυροβολικού  Ορέστης  Βαλαλάκης  στο  Πρότυπο  τάγμα,  και  ο  πασίγνωστος  ταγματάρχης  πεζικού  Νικόλαος  Βαρκαντζής  (Μπαρκάντζας),  που  ντύθηκαν  ξανά  το  χακί,  για  να  προσφέρουν  τις  υπηρεσίες τους  στο  λαό  της  Καισαριανής.

 ΣΚΟΠΕΥΤΗΡΙΟ      ΚΑΙΣΑΡΙΑΝΗΣ - ΤΟ    ΘΥΣΙΑΣΤΗΡΙΟ  ΤΗΣ   ΛΕΥΤΕΡΙΑΣ

 Το   Σκοπευτήριο  της  Καισαριανής   ήταν  ο   μεγαλύτερος  τόπος   εκτελέσεων  της  κατεχόμενης  Ελλάδας.  Χρησιμοποιήθηκε  από  τους  Γερμανούς  επειδή  ήταν  ήδη  διαμορφωμένος   χώρος.  Το   1942  εκτελέστηκαν  13  όμηροι  που  είχαν  συλληφθεί  για σαμποτάζ  η  συμμετοχή   σε  οργανώσεις.  Το  1943  ο  αριθμός  ανέβηκε  σε  123  άτομα  και  το  αποκορύφωμα  ήταν  οι  493  εκτελεσμένοι  του  1944.  Πιστεύεται  ότι  ο αριθμός  των  εκτελεσμένων  πρέπει να  είναι  πολύ  μεγαλύτερος. 

Η  ΠΡΩΤΟΜΑΓΙΑ   ΤΟΥ  1944

Οι   Γερμανοί  και  οι  συνεργάτες  τους   πραγματοποίησαν   47  εκτελέσεις  στο  σκοπευτήριο.  Το   σημαντικότερο  επεισόδιο  στην  ιστορία  των  εκτελέσεων  ήταν  η  εκτέλεση   των  200   πολιτικών  κρατουμένων  την  1^η  του  Μαη  του  1944.  Οι  εκτελέσεις  αυτές  αποτέλεσαν  τα  αντίποινα  για  το  θάνατο  ενός  Γερμανού   στρατηγού  σε  ενέδρα  των  ανταρτών  στη  Λακωνία. Οι  εκτελεσμένοι  ήταν  κομμουνιστές  κρατούμενοι  της  Ακροναυπλίας, που  η  δικτατορία  του  Μεταξά   παρέδωσε  στους  Γερμανούς  μετά  την  κατάληψη  της  χώρας.  Το  γεγονός  αποτελε’ι  ορόσημο  στην  ιστορία  της  κατοχής,  και  χαράχθηκε  ανεξίτηλα  στις  μνήμες  των  κατοίκων.

Η  μαρτυρία  της  Ευτυχίας  Μουρίκη (Νέα  Σμύρνη  1926  --  Αθήνα  2009,  μέλος  της  ΕΠΟΝ,  μαχήτρια  του  ΕΛΑΣ  Καισαριανής)